Bóg – Honor – Ojczyzna: Kościół i Państwo – Wspólna Troska czy Sojusz Ołtarza z Tronem? To tytuł sesji naukowej zorganizowanej z okazji 1050. Rocznicy Chrztu Polski. Na zaproszenie organizatorów do Rzeszowa przyjechał Nuncjusz Apostolski w Polsce JE. Ks. Abp dr Celestino Migliore, podczas konferencji obecni także byli przedstawiciele lokalnych diecezji Ks. bp Kazimierz Górny oraz Ks. bp Stanisław Jamrozek. Uczestników sesji przywitał marszałek Władysław Ortyl.

Sesję otworzył marszałek województwa podkarpackiego Władysław Ortyl wraz z Adamem Pęziołem, prezesem Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, z Komitetu Organizacyjnego konferencji.

Podczas swojego wystąpienia marszałek Ortyl nawiązał do trwających obchodów rocznicowych, powołując się na wydarzenia świadczące o współistnieniu polskiej państwowości i kościoła w życiu publicznym.

- Polskość i chrześcijaństwo wytworzyły związek, pozostając w ścisłej relacji do dzisiaj, które nawet w chwilach próby wzmacniały narodowy byt. Takim przykładem były obchody 1000-lecia państwa polskiego, kiedy w trudnych czasach komunistycznych nastąpiła wyraźna separacja uroczystości kościelnych i państwowych. Dziś cieszymy się, że w zupełnie innej sytuacji możemy świętować kolejną - okrągłą  rocznicę Chrztu Polski – dodał marszałek.  

Nuncjusz Apostolski w Polsce JE. Ks. Abp dr Celestino Migliore opisał doświadczenia Stolicy Apostolskiej i Polski w odbudowie relacji po 1989 r.

- Dzięki staraniom  wielkiego Polaka - Papieża Jana Pawła II udało się przywrócić stosunki dyplomatyczne między Watykanem a Warszawą. O wadze tych wzajemnych relacji w kontekście głębokich przemian dokonujących się w Polsce świadczą osiągniecia w dziedzinie poszanowania ludzkiej godności i praw człowieka – mówił.

Główną część swego referatu abp Migliore poświęcił odbudowie przez Polskę stosunków ze Stolicą Apostolską po 1989 r. Przypomniał, że Jan Paweł II gorąco zachęcał do stworzenia Konkordatu i porozumień, które zapewniały prawne uregulowanie niektórych działań Kościoła na rzecz dobra wspólnego, jak edukacja, posługa duchowa w instytucjach publicznych, działalność charytatywna Kościoła i tym podobne. Mówiąc o Konkordacie miedzy Polską a Stolicą Apostolską z 1993 r. (a ratyfikowanym w 1998 r.) stwierdził, że jego specyfika polega nie tylko na zagwarantowaniu wolności religijnej, gdyż to się już wcześniej dokonało, ale na tym, że "odzwierciedlał inne ustawienie relacji Papiestwo-Polska, które promowało, w kontekście wolności, współpracę między władzą państwową i kościelną sprzyjającą ochronie osoby ludzkiej i promocji dobra wspólnego".

"W przeszłości - wyjaśnił nuncjusz - autonomia i suwerenność Kościoła katolickiego były raczej „przyznawane” jednostronnie Kościołowi przez Państwo. Teraz natomiast jest ona uznawana w sposób wzajemny i obustronny. Co więcej, stwierdza się, że Układające się Strony są we wzajemnych relacjach zobowiązane do pełnego poszanowania autonomii oraz niezależności każdej z nich, jak również do współdziałania dla dobra człowieka i dobra kraju".

W sumie więc - w opinii nuncjusza - "interpretowany w ten sposób Konkordat tworzy ramy prawne sprzyjające płynnym i owocnym relacjom między Papiestwem i Państwem, między Państwem i Kościołem. Z niego także wypływają przesłanki dla prawowitej i zdrowej laickości Państwa, o której mówią Papieże poczynając od Piusa XII aż do dzisiaj. Laickości, która pozwala Państwu kierować doczesną rzeczywistością zgodnie z normami jemu właściwymi i tworzyć szerokie porozumienie dotyczące różnych zasad fundamentalnych".

Przekrojowy referat na temat znaczenia chrztu Polski dla ponad tysiącletniej historii naszego państwa i narodu przedstawił ks. prof. Józef Krukowski z KUL. Podkreślił, że wyborowi dokonanemu przez Mieszka I, Polska zawdzięcza nie tylko trwałe miejsce w rodzinie europejskich narodów kultury łacińskiej, ale także niezależność od cesarstwa niemieckiego. Zapewniło to przyjęcie chrztu ze strony misjonarzy czeskich, pod bezpośrednim nadzorem Stolicy Apostolskiej. W ślad za tym Mieszko oddał swe państwo pod opiekę Stolicy Apostolskiej jako część "dziedzictwa św. Piotra". W kolejnych wiekach dało to Polsce najlepszą z możliwych gwarancji niepodległości i bezpieczeństwa.

Kreśląc dzieje I Rzeczypospolitej profesor przypomniał, że relacje z Kościołem - w przeciwieństwie do wielu innych państw - były tu zawsze oparte na zasadzie dualizmu religijno-politycznego, co sprawiało, że nigdy Kościół nie był tu narzędziem władzy świeckiej, a władza świecka nigdy nie została podporządkowana Kościołowi. To umożliwiło uniknięcie wielu napięć, dzięki czemu chrześcijaństwo stało się naturalnym elementem polskiej kultury i tożsamości.

Odnosząc się do czasów dzisiejszych ks. Krukowski stwierdził, ze "Polska jest dziś państwem świeckim, ale w formie separacji otwartej, tzn. że respektuje obecność religii w życiu publicznym". I na tym właśnie polega istotna różnica między polskim, a np. francuskim modelem świeckości państwa. Polska bowiem jest państwem świeckim w wersji "separacji przyjaznej", wyrażającej się we współdziałaniu między państwem a Kościołem dla dobra człowieka i dobra wspólnego".

Marcin Przeciszewski z KAI zinterpretował model stosunków państwa i Kościoła zbudowany w Polsce po 1989 r. - jako jeden z najlepiej funkcjonujących w Europie, a zarazem na wskroś nowoczesny i w pełni zgodny z nauczaniem Soboru Watykańskiego II. Jego zaletami są możliwość nieskrępowanej obecności religii w życiu publicznym, a zarazem zapewnienie pełni praw i swobód dla osób niewierzących czy wierzących inaczej. Gwarantuje to zapisana w polskiej konstytucji zasada "bezstronności państwa w kwestiach religijnych i światopoglądowych". Jest ona korzystną alternatywą wobec zasady "świeckości", rozumianej w sposób separacyjny, a więc rodzącej niebezpieczeństwo alienacji sfery religijnej od życia publicznego. Podkreślił przy tym, że model ten wymaga nieustannej troski, gdyż siły lewicowo-liberalne dążą do jego dekonstrukcji i zaprowadzenia separacyjnej "świeckości" państwa, rozumianej wedle modelu francuskiego.

Sesję zwieńczył referat ks. prof. Stanisława Nabywańca z Uniwersytetu Rzeszowskiego pt. "Arcybiskupa Ignacego Tokarczuka zmagania z totalitaryzmem państwowym w okresie PRL-u". Na zakończenie, w bazylice ojców Bernardynów w Rzeszowie odbył się koncert wokalny.

Konferencja odbyła się w siedzibie Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podkarpackiego. Jej organizatorami byli Adam Pęzioł – prezes Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Rzeszowie oraz ks. prof. dr hab. Stanisław Nabywaniec – kierownik Zakładu Historii Nowożytnej Uniwersytetu Rzeszowskiego.

Sesja była drugą z cyklu piętnastu konferencji naukowych poświęconych 1050. rocznicy Chrztu Polski, organizowanych przez prezesa Pęzioła i ks. Nabywańca. Jej program składa się z 15 sesji, które odbędą się w 12 miastach województwa podkarpackiego, poczynając od Rzeszowa oraz poza granicami Polski we Lwowie i w Wilnie, dawnych stolicach kresowych metropolii polskich.