W Rzeszowie trwa III Ogólnopolski Zjazd Polaków Ratujących Żydów. To spotkanie „Sprawiedliwych” – czyli osób, które z narażeniem własnego życia ratowały podczas wojny Żydów. Ideą zjazdu jest przywracanie pamięci o Polakach, którzy w mrokach wojny i niemieckiej okupacji mieli odwagę nieść pomoc narodowi żydowskiemu.
Zjazdy „Sprawiedliwych” zostały zainicjowane dwa lata temu, w 2016 roku. Organizatorem i pomysłodawcą jest Urząd ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych. Pierwszy zjazd odbył się w Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN, drugi również miał miejsce w Warszawie. Trzecia edycja wydarzenia została zaplanowana na Podkarpaciu, po tym jak Jan Kasprzyk - Szef Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych zwrócił się do marszałka Władysława Ortyla z propozycją współorganizacji zjazdu w województwie podkarpackim. W organizację włączył się również urząd wojewódzki oraz rzeszowski oddział IPN.
Na Podkarpaciu zjazd rozpoczął się 17 października mszą św. w kościele Farnym. Główne uroczystości zaplanowane zostały na 18 października w urzędzie marszałkowskim i 19 października w Sadzie Pamięci w Markowej przy tamtejszym muzeum.
Rozpoczęcie zjazdu w urzędzie marszałkowskim poprzedziło otwarcie wystawy pn. „Polacy ratujący Żydów podczas II wojny światowej” zorganizowanej przy współpracy z IPN w Rzeszowie. O fotografiach i dokumentach zgromadzonych na wystawie mówił Dariusz Byszuk z-ca dyrektora rzeszowskiego IPN oraz kurator wystawy dr hab. Elżbieta Rączy. Wystawę otworzył zarząd Polskiego Towarzystwa Sprawiedliwych wśród Narodów Świata, na czele z prezesem Anną Stupnicką - Bando.
Oficjalnego otwarcia zjazdu dokonał marszałek Władysław Ortyl, który przypomniał o bohaterskiej postawie tysięcy Polaków, którzy nie wahali się stawić czoła zagładzie narodu żydowskiego, choć groziła za to śmierć.
Cieszę się, ze ten zjazd odbywa się na Podkarpaciu, w Rzeszowie. To dla mnie wielki honor i radość, ze mogę tu Państwa powitać. To wydarzenie, które buduje poczucie naszej narodowej wartości, a z drugiej kieruje do ludzi, zwłaszcza młodych ważny przekaz mówiący o powinności chrześcijańskiej – mówił marszałek Ortyl.
W otwarciu uczestniczyli: wicemarszałek Bogdan Romaniuk, przewodniczący sejmiku Jerzy Cypryś, wojewoda Ewa Leniart, obecni byli także parlamentarzyści, wicekonsul RP na Ukrainie Katarzyna Sołek, wiceprezes IPN Mateusz Szpytma, przedstawiciele służb mundurowych, samorządowcy. Na Podkarpacie przyjechała też grupa około 50-ciu „Sprawiedliwych”, ich potomków oraz opiekunów.
List do uczestników zjazdu skierował Prezydent RP Andrzej Duda:
Przypominanie strasznego czasu wojny i okupacji wciąż nie jest łatwe, a jego opis często przekracza możliwości języka. Dlatego tym bardziej dziękuję za to, że dzielą się Państwo swoją bezcenną wiedzą - To fragment listu Prezydenta RP, który odczytał Szef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych - Jan Józef Kasprzyk.
Z kolei poseł Wojciech Buczak odczytał list od Marszałka Sejmu RP Marka Kuchcińskiego.
Kolejnym punktem była ceremonia wręczenia odznaczeń państwowych przyznanych przez szefa Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych. Medale Pro Bono Poloniae otrzymali: Anna Stupnicka – Bando, Irena Senderska – Rzońca, Józef Sowa, Tadeusz Stankiewicz. Medalami pro Patria uhonorowane zostały 24 osoby.
Po wręczeniu odznaczeń głos zabrał Szef Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych - Jan Józef Kasprzyk, który powiedział do „Sprawiedliwych”:
Dziękujemy wam za świadectwo, dziękujemy za odwagę, za wasze męstwo, za postawę przywiązania do najważniejszej wartości, jaka od wieków kształtuje naszą cywilizację. Tą wartością jest miłość bliźniego.
Czas II wojny światowej był czasem sprawdzianu i my Polacy, także dzięki polskim „Sprawiedliwym”, ten sprawdzian zdaliśmy – mówiła z kolei wojewoda Ewa Leniart.
Anna Stupnicka – Bondo prezes Polskiego Towarzystwa Sprawiedliwych wśród Narodów Świata dziękując za zorganizowanie III Zjazdu Polaków Ratujących Żydów, zwróciła się do „Sprawiedliwych” i do potomków:
Pamiętajcie, że nasi rodzice i dziadkowie przekazali nam w genach ważne cechy: musimy być odważni szlachetni i dobrzy – powiedziała pani prezes.
Kolejnym ważnym punktem było wręczenie odznak „Zasłużony dla Województwa Podkarpackiego”, które zostały nadane przez Sejmik Województwa Podkarpackiego. Otrzymali je: wiceprezes IPN, dr Mateusz Szpytma – zaangażowany w budowę Muzeum Polaków ratujących Żydów w Markowej, dr hab. Elżbieta Rączy - historyk, wykładowca, pracownik IPN – zaangażowana w dokumentowanie faktów o zagładzie Żydów i niesionej im pomocy przez Polaków, a także pośmiertnie ks. Stanisław Leja, który był zaangażowany w zachowanie pamięci o rodzinie Ulmów z Markowej.
Ostatnim punktem dzisiejszego dnia było złożenie kwiatów przy Pomniku Ofiar Katastrofy Smoleńskiej.
Wydarzenie uzyskało Patronat Narodowy Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja Dudy
w Stulecie Odzyskania Niepodległości. A także patronat medialny TVP Rzeszów oraz Polskiego Radia Rzeszów.
Główni organizatorzy: Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych, Marszałek Województwa Podkarpackiego, Wojewoda Podkarpacki, Muzeum Polaków ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów w Markowej. Partnerami są IPN w Rzeszowie i Teatr im. Wandy Siemaszkowej.
Monika Konopka
Sebastian Kieszkowski
Biuro prasowe UMWP
