III Ogólnopolski Zjazd Polaków Ratujących Żydów zakończył się uroczystościami w Markowej. W tamtejszym Muzeum Polaków Ratujących Żydów został oficjalnie otwarty „Sad Pamięci”. Delegacja „Sprawiedliwych” złożyła też kwiaty przy pamiątkowej przy Tablicy Ofiar Holokaustu oraz modliła się przy grobie rodziny Ulmów.
Na cmentarzu parafialnym w Markowej przy grobie rodziny Ulmów modlitwę odmówił abp Adam Szal, Metropolita Przemyski wraz z delegacją „Sprawiedliwych” oraz przedstawicieli władz i zaproszonych gości. Po modlitwie na cmentarzu złożono wieniec przy Tablicy Ofiar Holokaustu, która znajduje się przed Muzeum Polaków ratujących Żydów.
Głównym wydarzeniem trzeciego dnia zjazdu była uroczystość otwarcia i poświęcenia Sadu Pamięci. Odbyła się w asyście kompani honorowej 21 Brygady Strzelców Podhalańskich. Gości wydarzenia powitała dyrektor Muzeum w Markowej Anna Stróż-Pawłowska:
Zaczątek tego sadu powstał w momencie otwarcia tego muzeum w 2016 roku, gdy prezydent Andrzej Duda zasadził tu drzewko. Ten sad nam się rozrósł, inwestycja została zakończona rok temu. Dość długo czekaliśmy z jego otwarciem, ale czekaliśmy na odpowiedni moment, a takim jest zjazd „Sprawiedliwych” – mówiła dyrektor muzeum.
Oficjalny list na uroczystość otwarcia Sadu Pamięci skierował do uczestników wydarzenia premier RP Mateusz Morawiecki. Odczytała go wojewoda Ewa Leniart:
Oddajemy dziś cześć Polakom, którzy w okresie niemieckiego terroru, wobec wszechobecnego strachu i kary śmierci, w imię ludzkiej solidarności, nakazów chrześcijańskich czy etycznych, sprostali próbie człowieczeństwa – napisał w liście premier Mateusz Morawiecki.
Listy na uroczystość nadesłali również: Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego Piotr Gliński oraz prezes PiS Jarosław Kaczyński.
Szef Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych Jan Kasprzyk raz jeszcze dziękował „Sprawiedliwym za niezłomną postawę i niesioną pomoc:
Dzięki wam, „Sprawiedliwym” dobro zwyciężyło, bo byliście rycerzami dobra, rycerzami słusznej sprawy, tym orężem w ręku Boga, by pokonać zło. Za to wam bardzo serdecznie pragniemy podziękować. Nie baliście się stanąć po stronie wartości budujących naszą tożsamość chrześcijańską – mówił Kasprzyk.
To wasze heroiczne działanie podczas II wojny światowej pozwoliło – jak się dzisiaj szacuje – przeżyć około kilkudziesięciu tysiącom Żydów. I to był ten pierwszy owoc. Ale tak jak te drzewa wydają owoce, tak państwa zaangażowanie i postawa będą wydawać owoce każdego roku – mówił z kolei wiceprezes Instytutu Pamięci Narodowej Mateusz Szpytma.
Anna Stupnicka – Bando, Polskiego Towarzystwa Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata, dziękowała wszystkim, którzy wspierają „Sprawiedliwych” w głoszeniu ich świadectwa:
Przez tyle lat była o nas cisza. Teraz dopiero to wszystko odżyło. Sprawia to nam „Sprawiedliwym” ogromną radość. Dziękuję wszystkim, którzy się przyczynili do upamiętnienia tego miejsca, ale najbardziej dziękuję panu ministrowi Kasprzykowi, którego muszę nazwać naszym ojcem chrzestnym – powiedziała prezes Anna Stupnicka - Bando, za co otrzymała gromkie brawa.
Marszałek województwa dziękował wszystkim uczestnikom III Zjazdu Polaków Ratujących Żydów za obecność, mówił również, że cieszy się bardzo z tego, że to wydarzenie miało miejsce na Podkarpaciu.
Myślę, że miejsce w którym się spotykamy, jest ważne nie tylko dla Markowej, dla Podkarpacia i Polski, ale ważnym miejscem dla całego świata. Tu widzimy, jak upamiętniono tamtą historię, czyn bohaterskiej rodziny, który także przypomina czyny bohaterskie wszystkich „Sprawiedliwych” Polaków – mówił marszałek, dodając - Nie możemy poprzestać na muzeum i sadzie, ale musimy się ciągle rozwijać.
Po wystąpieniach arcybiskup Adam Szal odmówił modlitwę, po której poświęcił Sad Pamięci. Następnie delegacja złożona m.in. z przedstawicieli „Sprawiedliwych” oraz władz województwa złożyła kwiaty przed Pomnikiem Rodziny Ulmów, który znajduje się w Sadzie Pamięci.
Sad w Markowej jest integralną częścią muzeum i nawiązuje z jednej strony do sadowniczej pasji patrona Muzeum, Józefa Ulmy, a z drugiej – do Ogrodu Sprawiedliwych na Wzgórzu Pamięci Instytutu Yad Vashem w Jerozolimie. W Sadzie Pamięci, na szklanych podświetlanych tablicach, wymieniono blisko 1500 nazw wsi, miasteczek i miast, w których w czasach okupacji niemieckiej prześladowanych Żydów ratowali Polscy Sprawiedliwi wśród Narodów Świata. Każda z wymienionych w Sadzie Pamięci miejscowości niesie ze sobą inną, unikatową historię ratowania. Jest to pierwsze w Polsce tego typu upamiętnienie polskich Sprawiedliwych, podobnie jak i Muzeum, którego tematyka po raz pierwszy w kraju w całości poświęcona jest Polakom ratującym Żydów podczas II wojny światowej.
Monika Konopka
Sebastian Kieszkowski
Biuro prasowe UMWP
