Przed budynkiem urzędu marszałkowskiego została otwarta wystawa przygotowana przez Instytut Pamięci Narodowej – „Tu rodziła się opozycja”. Ekspozycja powstała z okazji 45. rocznicy protestów robotniczych w czerwcu 1976 r. w Radomiu, Ursusie i Płocku. Wcześniej na Podkarpaciu wystawę mogli oglądać mieszkańcy Przemyśla.
„Między Czerwcem ’76 a Sierpniem ’80” to kolejna z cyklu wystaw IPN „Tu rodziła się Solidarność”. Wystawa zawiera wątki ogólnopolskie oraz regionalne związane z ziemią przemyską i rzeszowską, ukazując proces powstawania opozycji.
Otwierając wystawę Dariusz Iwaneczko – dyrektor rzeszowskiego oddziału IPN mówił o lokalnych bohaterach, którzy włączyli się w działania rodzącej się w kraju opozycji:
Było to grono dość wąskie, ale ludzi bardzo aktywnych i bardzo zajadliwie rozpracowywanych przez służbę bezpieczeństwa, którzy w sposób trwały wpisali się w działalność opozycyjną, antysystemową – mówił Dariusz Iwaneczko.
Poseł Adam Śnieżek podkreślał z kolei, że ludzie opozycji oraz wydarzenia z tamtego okresu miały wpływ na świadomość i postawy setek osób, także na jego postrzeganie świata:
Postacią, która wywarła największy wpływ na ludzi pokolenia lat 70-tych był arcybiskup Ignacy Tokarczuk. Był wielkim punktem odniesienia dla nas: moralnym, religijnym i obywatelskim – mówił poseł Adam Śnieżek.
Samorząd województwa podczas otwarcia reprezentował wiceprzewodniczący sejmiku Jerzy Cypryś, który mówił, że cieszy go, iż ta wystawa stanęła właśnie przy urzędzie marszałkowskim, gdzie bije serce regionu:
Tu zapadają decyzje dotyczące przyszłości województwa, tu powstaje strategia jego rozwoju. Ale wszyscy mamy świadomość, że nie moglibyśmy się rządzić we własnym kraju, gdyby nie ta opozycja, o której przypominają te wystawowe plansze – mówił Jerzy Cypryś.
W otwarciu wystawy uczestniczyła również wicewojewoda Jolanta Sawicka oraz Bogusława Buda – przewodnicząca regionalnej sekcji oświaty i wychowania NSZZ „Solidarność” w Rzeszowie.
Czego dotyczy wystawa? – rys historyczny
Przyczyną zmian w społecznej świadomości oraz impulsem, który zrodził ogólnospołeczny bunt przeciw komunistycznej władzy, była niezwykle zła sytuacja ekonomiczna w kraju w tamtym okresie. W czerwcu 1976 r. władze komunistyczne zapowiedziały podwyżki cen, obejmujące podstawowe artykuły spożywcze. I tak już ubogie społeczeństwo odpowiedziało na ten fakt strajkami. 25 czerwca zastrajkowało 97 zakładów pracy. W Radomiu, Ursusie i Płocku robotnicy wyszli na ulice.
Uczestnicy protestów byli bici, trafiali do aresztu lub byli skazywani na więzienie, a ponad 1500 zwolniono z pracy. W wyniku pobicia przez Milicję Obywatelską zmarł przypadkowy przechodzień - Jan Brożyna, a w połowie sierpnia zmarł w wyniku pobicia przez Służbę Bezpieczeństwa ks. Roman Kotlarz.
Do najgwałtowniejszych starć z MO i ZOMO doszło w Radomiu, gdzie protestujący podpalili budynek Komitetu Wojewódzkiego PZPR. Szacuje się, że w czerwcu 1976 r. w różnych formach sprzeciwu wobec działań władz uczestniczyło w sumie około 80 tys. osób. Najwięcej w Radomiu – blisko 21 tys. oraz Ursusie – ponad 14 tys.
Represje, które spadły na protestujących i dotknęły ich bliskich, zrodziły spontaniczne akcje pomocy materialnej, medycznej i prawnej. Pomoc represjonowanym robotnikom, którą natychmiast rozpoczęła 1 Warszawska Drużyna Harcerska im. Romualda Traugutta zaowocowała powstaniem Komitetu Obrony Robotników, pierwszej jawnej organizacji opozycyjnej w PRL.
Po niej zaczęły się formować kolejne ośrodki opozycji demokratycznej: Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela, Wolne Związki Zawodowe, Studenckie Komitety Solidarności, Konfederacja Polski Niepodległej, Ruch Młodej Polski. Powstawały też organizacje o znaczeniu regionalnym, jak np. w Krakowie Chrześcijańska Wspólnota Ludzi Pracy, Instytut Katyński, Akcja na rzecz Niepodległości czy Prywatna Inicjatywa Krakowska, a także instytucje samokształceniowe jak Uniwersytet Latający czy Towarzystwo Kursów Naukowych. Narodził się również drugi obieg wydawniczy, który naruszał komunistyczny monopol informacyjny.
Wystawę będzie można oglądać do 8 września.
Monika Konopka
Anna Magda
Biuro Prasowe UMWP
