Czy dawne polskie obserwatorium na szczycie Pop Iwan potocznie nazywane „Białym Słoniem” zostanie odbudowane? Czy projekt ten może przełożyć się na lepsze stosunki polsko-ukraińskie? Na te i wiele innych pytań próbowali wspólnie odpowiedzieć uczestnicy spotkania on-line poświęconego tej problematyce. Udział w spotkaniu wziął wicemarszałek Piotr Pilch.
W spotkaniu udział wzięli między innymi: Eliza Dzwonkiewicz – Konsul Generalny RP we Lwowie, Rafał Kocot – Konsul z Konsulatu Generalnego RP we Lwowie, Igor Cependa - Rektor Uniwersytetu Przykarpackiego, Jan Malicki - dyrektor Studium Europy Wschodniej UW, Lubow Ziniuk - kierownik działu ds. zarządzania projektami PNU, Jan Tygielski - menedżer projektu PIMReC po stronie UW, Jarosław Szynkaruk - Prorektor Uniwersytetu Przykarpackiego, Mikołaj Kołacz - architekt, przedstawiciel Uniwersytetu Warszawskiego, Taras Brynda - naczelnik 4 wyspecjalizowanej grupy poszukiwawczo-ratowniczej PSSN Ukrainy w obwodzie Iwano – Frankiwskim oraz Wolodymyr Czerneckij – Naczelnik Państwowej Służby ds. Sytuacji Nadzwyczajnych Ukrainy w Obwodzie Iwano – Frankiwskim.
Wicemarszałek Piotr Pilch na spotkaniu odniósł się do dotychczasowej współpracy z partnerami ukraińskimi w kwestii odbudowy obserwatorium:
Temat obserwatorium jest wciąż żywy w naszym samorządzie i wciąż przewija się w naszych wspólnych działaniach. Uważam, że jest to projekt warty wsparcia, bo kto, jak nie Podkarpacie powinno się zaangażować w jego realizację i dlatego staramy się to robić. Od 2015 roku uczestniczymy we wspólnych spotkaniach poświęconych odbudowie obiektu, a w 2016 roku przekazaliśmy darowizny na rzecz obserwatorium, jak: agregat prądotwórczy, dwie kuchenki turystyczne, sześć butli gazowych, piece grzewcze i akumulatorowe – mówił wicemarszałek, który odniósł się także do chęci przyszłej współpracy:
Mamy też plany na przyszłość. Podtrzymujemy dalszą chęć wsparcia odbudowy obserwatorium astronomicznego poprzez bezpośrednią współpracę, ale także poprzez projekty realizowane w ramach Programu Polskiej Pomocy Rozwojowej Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP. Ze względu na pandemię w 2020 roku, został odwołany konkurs Polskiej Pomocy Rozwojowej, dzięki któremu mieliśmy podstawowe źródło finansowania naszych działań. W tym roku, konkurs nie został jeszcze ogłoszony, nie wiemy jaki będzie ostateczny kształt wytycznych, ale z pewnością będziemy do niego aplikować. Jesteśmy gotowi do dalszej współpracy – zakończył wicemarszałek Pilch.
Dzięki realizacji projektów rozwojowych w ramach Programu Polskiej Pomocy Rozwojowej na lata 2016-2019, województwo podkarpackie ma znaczący wkład w utworzenie pierwszej na Ukrainie wysokogórskiej stanicy ratownictwa górskiego (zlokalizowanej w budynku obserwatorium), w której ratownicy stacjonują 24h na dobę. Ratownicy stacjonujący na górze Pop Iwan w ramach projektów zostali nie tylko przeszkoleni według pełnego cyklu szkoleń, takich jak obowiązują w Polsce dla ratowników górskich GOPR, ale zostali także wyposażeni w specjalistyczny sprzęt do celów ratowniczych jak quad z przyczepką do transportu rannych, skuter śnieżny, odzież specjalistyczna, sprzęt do akcji poszukiwawczych w górach prowadzonych także w warunkach zimowych.
Igor Cependa, Rektor Uniwersytetu Przykarpackiego z uznaniem odniósł się do dotychczasowej współpracy z Podkarpaciem:
Dzięki wsparciu województwa podkarpackiego udało nam się zrobić pierwsze kroki, w tym uzyskać wsparcie finansowe i przeprowadzić wspólne ćwiczenia grup ratowniczych. Dziś, możemy powiedzieć, że dział ratowniczy, stacja ratownictwa na górze Pop Iwan jest jedną z najlepiej wyposażonych. To także zasługa wspólnych projektów z województwem podkarpackim i grupą bieszczadzką GOPR, które doprowadziły do podniesienia zawodowych umiejętności ratowników górskich – mówił.
Prace polegające na odbudowie obserwatorium astronomicznego na górze Pop Iwan już trwają. Dotychczas udało się zabezpieczyć ściany konstrukcyjne poprzez przeprowadzenie prac betonowych i wyeliminowanie wilgoci powodującej niszczenie obiektu. Potrzeby jednak w dalszym ciągu są ogromne.
Obserwatorium Astronomiczno-Meteorologiczne im. Marszałka Józefa Piłsudskiego to dawne polskie obserwatorium astronomiczne, potocznie nazywane „Białym Słoniem”, położone w centrum Huculszczyzny, obecnie w stanie ruiny. Znajduje się na szczycie Pop Iwan 2022 m n.p.m. w paśmie Czarnohory w Beskidach Wschodnich na Ukrainie. Ruiny, z których rozciąga się rozległy widok, stanowią lokalną atrakcję turystyczną.
Obserwatorium w momencie oddania do użytku było najnowocześniejszym tego typu obiektem w Polsce i jednym z dwóch najnowocześniejszych wysokogórskich obserwatoriów w Europie, obok obserwatorium na Pic du Midi w Pirenejach.
Kamień węgielny pod budowę obserwatorium położono latem 1936, a budynek uroczyście otwarto już 29 lipca 1938 roku. Jednym z inicjatorów budowy był generał II RP Leon Berbecki. Budowa kosztowała niebagatelną w ówczesnym okresie sumę 1 mln polskich złotych. Projektantami obiektu byli Kazimierz Marczewski i Jan Pohoski z Biura Planu Regionalnego Podhala i Beskidu Zachodniego oraz Huculszczyzny.
Pop Iwan to trzeci co do wysokości (po Howerli i Brebeneskule) szczyt na południowo-wschodnim krańcu pasma Czarnohory - 2022 m n.p.m.. Od sąsiedniego Stogu, leżącego już w Górach Czywczyńskich oddzielony jest Przełęczą Szybeńską.
Tekst: D. Kozik
Biuro Prasowe UMWP
