Współpracować, rozmawiać, podejmować w regionie wspólne inicjatywy – ujmując to symbolicznie „trzymać się za ręce” – taka wspólna konkluzja płynie z XXVIII konferencji Europa Karpat, która 27 i 28 lutego gromadzi liderów krajów Europy Środkowo – Wschodniej.

 

 Przez dwa dni parlamentarzyści, politycy, ministrowie, samorządowcy, eksperci, przedstawiciele NGO z krajów Europy Środkowo - Wschodniej debatują nad przyszłością i rozwojem regionu karpackiego w ramach konferencji „Europa Karpat”. Konferencja odbywa się w trybie hybrydowym, jej serce znajduje się w Przemyślu, a goście i  prelegenci włączają się do debaty z wielu zakątków Polski i Europy. Organizatorem konferencji jest Kancelaria Sejmu RP.

Pierwszym elementem konferencji była prezentacja Albumu Wyszehradzkiego, czyli  monografii przedstawiającej zróżnicowania geograficzne, przyrodnicze, społeczne i gospodarcze czterech krajów tworzących Grupę Wyszehradzką -  Czech, Polski, Słowacji  
i Węgier (V4).

W tym roku Grupa Wyszehradzka obchodził jubileusz 30 - lecia. Prezydencję w grupie sprawuje w tym roku Polska. Pierwszy panel konferencji z udziałem przewodniczących komisji spraw zagranicznych Czech, Polski, Słowacji i Węgier poświęcony był podsumowaniu  30 lat istnienia Grupy Wyszehradzkiej oraz nowym wyzwaniom dla niej.

Szymon Szynkowski vel Sęk, Sekretarz Stanu ds. Polonii, Polityki Europejskiej oraz Dyplomacji Publicznej  Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP, pełnomocnik rządu ds. polskiej prezydencji w Grupie Wyszehradzkiej przypomniał tegoroczne spotkania z okazji jubileuszu V4.

Do tej pory spotkali się na Helu prezydenci krajów V4, a premierzy grupy przyjęli w połowie lutego na Wawelu wspólne deklaracje, dotyczące współpracy i agendy cyfrowej. Przypomnę, że premierzy zdecydowali o zwiększeniu budżetu V4. To ważny krok – podkreślał wiceminister Szynkowski vel Sęk.  

O tworzeniu podwalin pod Grupę Wyszehradzką i jej roli w przebudowie Europy przez kolejne dekady, odniósł się poseł RP Marek Kuchciński, Przewodniczący Komisji Spraw Zagranicznych Sejmu RP.

Główne idee, które stanęły u progu utworzenia Grupy Wyszehradzkiej przed 30 laty, w 1991 roku, zostały zrealizowane. Były nimi: zachowanie świeżo zdobytej demokracji, budowa demokracji, rozwój i budowa gospodarki wolnorynkowej.  Patrząc z perspektywy lat wiele się nam udało, ale cały czas potrzebujemy zacieśniać współpracę – podkreślał poseł RP Marek Kuchciński – Od kilku lat pojawia się idea powstania parlamentu państw Grupy Wyszehradzkiej, jestem jest wielkim zwolennikiem, chciałbym aby się urzeczywistniła. Chciałbym, abyśmy powołali kluby parlamentarne V4. Nasza współpraca z zakresie przyjęcia budżetu UE , w zakresie komunikacji, nasze dotychczasowe dokonania są bardzo duże, potrzebujemy nadal tak działać - powiedział w Przemyślu poseł RP Marek Kuchciński.

W czasie panelu jego uczestnicy mówili o przyszłość Unii Europejskiej w kontekście V4,  podobieństwach  i różnicach w państwach Czwórki, tym, co łączy kraje po 30 latach współpracy oraz nowych wyzwaniach, zwłaszcza w kontekście pandemii.

Grupa wyszehradzka ma 30 lat, ale współpraca np. Polski i Węgier ma już ponad 600 lat.  Dziś Czwórka Wyszehradzka realizuje rolę motoru współpracy. Co ważne to nie jest idea sama dla siebie, ale dla całego regionu. Kwestia infrastruktury – jak chociażby budowy Via Carpatii – nasz odcinek będzie ukończony do końca tego roku, kiedy skończymy autostrady z Miszkolca do Koszyc ukazuje, jak naszą współpracę przekuwamy w konkret – podkreślał Zsolt Nemeth, Przewodniczący Komisji Spraw Zagranicznych Zgromadzenia Narodowego Węgier. - Po pandemii będziemy mieć do odegrania ogromną rolę w budowaniu przyszłości Europy. Musimy wzmocnić naszą konkurencyjność na kontynencie. To, że umiemy myśleć o kontynencie w kontekście współpracy naszego regionu to nasz wielki wspólny sukces. – Solidarność to nasza siła i szansa – zaznaczył węgierki polityk.

O współpracy na płaszczyźnie parlamentów krajów wyszehradzkich mówił Jaroslav Bžoch, Wiceprzewodniczący Komisji Spraw Zagranicznych Izby Poselskiej Parlamentu Republiki Czeskiej – Warto byłoby rozszerzyć tę współprace na poziom regionów i samorządów, byłoby to dla wszystkich bardzo korzystne  – zaznaczył czeski polityk.

Peter Osuský, Wiceprzewodniczący Komisji Spraw Zagranicznych Rady Narodowej Republiki Słowackiej podkreślał wagę oddolnych inicjatyw międzynarodowych – Ta współpraca będzie najcenniejsza, kiedy będzie dotyczyć konkretnego odcinka drogi, który łączy dwa kraje,  kolejnego przejścia granicznego, ważnego dla lokalnej społeczności. Im mniej polityki i bliżej do zwykłych ludzi tym lepiej – podkreślał Słowak.

By zbliżyć uczestników konferencji do miejsc i społeczności, o których zdalnie dyskutowano podczas konferencji, przedstawiciele karpackich regionów, uczelni i instytucji poprzez krótkie filmiki przesyłali sobie wzajemnie „Karpackie pozdrowienia dla świata”, ukazujące ciekawych ludzi, intersujące miejsca, dziedzictwo kulturowe i przyrodnicze Karpat.

Kolejny panel poświęcony był kwestii znaczenia Europy Środkowej w środowisku międzynarodowym, w kontekście tworzenia nowego ładu kontynentalnego i globalnego. Paneliści dyskutowali o idei Trójmorza, o zmianie sytuacji geopolitycznej po wyborach w Stanach Zjednoczonych, zmianie ładu politycznego w Unii Europejskiej w warunkach dyskusji o jej reformie a także wzroście potencjału militarnego Rosji.

Asta Skaisgyryte, główny doradca Prezydenta Litwy mówiła o kontekście politycznym dotyczącym bliskości Rosji i Białorusi jako zagrożeniach dla krajów tej części Europy.

Demokratyczna Europa Wschodnia, przez co rozumiem kraje na Wschód od nas, to wielkie wyzwanie, w które nasze kraje muszą się włączać i w czym muszą pomagać – zaznaczała Asta Skaisgyryte.

Nasz głos w Unii Europejskiej musi być bardziej słyszalny – podkreślał Richard Hörcsik, Przewodniczący Komisji Spraw Europejskich Zgromadzenia Narodowego Węgier.

Na pewno musimy jeszcze bliżej między sobą jako europarlamentarzyści współpracować, częściej się spotykać, aby osiągnąć razem wyższy poziom podmiotowości  - mówił w czasie debaty Zdzisław Krasnodębski, Poseł do Parlamentu Europejskiego. – Musimy wyjść z roli podopiecznego Unii Europejskiej, a być realnym partnerem Unii. Szansa na to jest nasza bliska współpraca. Potrzebujemy wymiany myśli, idei , by lepiej się znać i rozumieć.

Zygimantas Pavilionis, przewodniczący Komisji Spraw Zagranicznych Sejmu Litwy  podkreślał, że prawdziwe wyzwania i zagrożenia dla państwa naszego regionu są na Wschodzie. - Kwestie takie jak wolność na Białorusi, wystąpienia przeciw władzy w Rosji, sytuacja z Mołdawii – to są zagrożenia, którym musimy się przeciwstawić. Dlatego proponuję powołanie forum parlamentarnego Trójmorza – mówił litewski polityk.

Z kolei Krzysztof Szczerski, Sekretarz Stanu w Kancelarii Prezydenta RP wskazywał na samoorganizację państw regionu oraz nową identyfikację krajów Europu Środkowo Wschodniej, jako części NATO, ale także jako wspólnotę budowanej w tej części Europy.

Przełamaliśmy myślenie jednowektorowe na linii Wschód – Zachód , na rzecz dwuwektorowego uzupełnionego linią Północ – Południe. Pokazaliśmy także, że jesteśmy w stanie sami współpracować na rzecz naszej części Europy. Poprzez Grupę Wyszehradzką, Trójmorze i wschodnią flankę NATO pokazujemy, że wychodzimy z inicjatywą i sami się organizujemy. Naszym stałym działaniem powinno być przesuwanie granicy geopolitycznej na Wschód. Suwerenna Ukraina, Białoruś czy państwa Kaukazu to nasz wspólny interes – podkreślał minister Szczerski. 

Z kolei Ryszard Terlecki, Wicemarszałek Sejmu RP podkreślał kwestie przyszłości UE I jej dalszego rozszerzania – Problem tego, że parlamenty narodowe miałyby być tylko w roli obserwatorów a instytucje europejskie decydowałyby dla nas – są raczej trudne do przyjęcia – podkreślał wicemarszałek Sejmu. – Powinniśmy bacznie obserwować to co się dzieje w Europie, opowiadać się za wzmocnieniem roli USA, zwłaszcza na wschodniej flance NATO. Kwestia Rosji w dalszym ciągu jest problemem, musimy mieć tego świadomość – podkreślał marszałek Terlecki.

Podsumowaniem naszej debaty może być słowo podmiotowość – konstatował minister Szczerski - Trzymać Rosję na dystans, Amerykę blisko, a wzajemnie trzymać się za ręce.

Kolejny panel konferencji koncentrował się wokół kwestii infrastruktury tej części Europy, na linii Północ-Południe w kontekście roku 2040, Zielonego Ładu oraz bezpieczeństwa na drogach - zarówno dla podróżujących, jak i dla środowiska naturalnego. Paneliści skupili się miedzy innymi na tematach szybkiej kolei łączącej państwa UE, szlaków drogowych - Via Carpathia, Via Baltica, A1, S3.

Dobra sieć transportowa, która pokonuje Karpaty, to sieć potrzebna nam wszystkim, wszystkim krajom naszego regionu, krajom Trójmorza – podkreślał Andrzej Adamczyk, Minister Infrastruktury RP.

Projekt kolejowy, który połączy Talin, Rygę z Warszawą pozwoli połączyć naszą część Europy z innymi krajami. Bardzo czekamy na sieć transportową, która odzwierciedla potrzeby – mówił Marius Skuodis, Minister Transportu i Komunikacji Litwy. Cieszymy się z postępu Via Baltica po stronie polskiej, my teraz musimy przyspieszyć nasze działania – to będzie nowy korytarz na poziomie europejskim.

Minister Adamczyk podkreślał znaczenie Vii Carpatii dla całej środkowo-wschodniej Europy – ministrowie Słowenii, Chorwacji podkreślają, jakie to dla nich niezwykle ważne – zaznaczył minister Adamczyk.

O drodze Kijów - Odessa– jako część połączenia Morza Bałtyckiego i Morza Czarnego w kontekście sieci TENT - mówił z kolei Vladislav Krikliy, Minister Infrastruktury Ukrainy –

Ministrowie Rumunii, Czech, Litwy, Węgier i Polski podkreślali znaczenie inwestycji i swoich sposobów na wdrożenie idei Zielonego Ładu w swoich krajach, zgodnie podkreślając konieczność inwestowania w kolej i połączenia kolejowe.

Wydarzeniem symbolicznie podsumowującym współpracę krajów regionu Europy Środkowo – Wschodniej było odsłonięcie w Przemyślu tablicy okolicznościowej upamiętniającej 30-lecie Grupy Wyszehradzkiej. Jej odsłonięcia – w imieniu przewodniczących komisji spraw zagranicznych parlamentów Czech, Polski, Słowacji i Węgier - dokonał poseł RP Marek Kuchciński, z udziałem przedstawicieli konsulatów Węgier Czech i Słowacji oraz ministra Andrzeja Adamczyka.

Przemyśl jest miejscem symbolicznym dla współpracy między naszymi krajami. Kiedyś w twierdzy Przemyśl służyli żołnierze z wielu zakątków środkowej Europy. Stąd wywodzi się Ryszard Siwiec, który dokonał samospalenia w akcie protestu przeciw najazdowi wojsk radzieckich na Czechosłowację. Przed 4 laty otwarliśmy skwer Grupy Wyszehradzkiej – potrzebujemy symboli. Wspólnie działamy na rzecz Europy a to jest symbol roztropności w działaniu dla przyszłości, jak brzmi fragment napisu na pamiątkowej  tablicy – mówił w Przemyślu poseł Marek Kuchciński. 

Tuż po tym wydarzeniu nastąpiła prezentacja podpisanego 27 lutego porozumienia o współpracy pomiędzy Euroregionem Karpackim – Polska a Sekretariatem Konwencji Karpackiej, którego celem jest koordynacja rozwoju zrównoważonej turystyki w Karpatach.

Jednym z najważniejszych elementów konferencji Europa Karpat był panel poświęcony współdziałaniu dwóch idei V4 i Trójmorza oraz rozwojowi obszarów przygranicznych.

W dyskusji poświęconej między innymi rozwojowi regionów w ramach Karpat wzięli udział: Małgorzata Jarosińska-Jedynak, sekretarz stanu w Ministerstwie Funduszy i Polityki Regionalnej, Paweł Jabłoński, podsekretarz stanu w Ministerstwie Spraw Zagranicznych, Michal Šipoš, przewodniczący Parlamentarnej Grupy Przyjaźni Słowacko-Polskiej, Jerzy Polaczek, poseł na Sejm, Przewodniczący Polsko-Słowackiej Grupy Parlamentarnej, Ján Hudacký, Konsul Honorowy RP w Preszowie, Ana Nikolov Szef Stowarzyszenia Europejskich Regionów Przygranicznych, Serbia oraz Grzegorz Górny, ze Stowarzyszenia Trójmorze. Gosściem dyskusji byli marszałek województwa podkarpackiego Władysław Ortyl oraz przewodniczący sejmiku Jerzy Borcz.

O Strategii Karpackiej, jej założeniach, stanie realizacji oraz możliwości zapewnienia finansowania minister Jarosińska - Jedynak.

Naszym priorytetem jest rozpoczęcie konkretnych prac nad szczegółami Strategii Karpackiej. Strategia w większym zakresie będzie wspierać rozwój terytorialny tej części Europy. Wspólnym celem jest wniesienie tego do agendy europejskiej. W ciągu ostatniego roku wiele działań podjęliśmy, pomimo pandemii – mówiła minister. – Warunkiem UE jest dojrzałośc inicjatywy oraz poparcie ze strony wszystkich państw regionu. Naszym wielkim zadaniem jest przekonanie kilku pozostałych państw karpackich do włączenia się do inicjatywy. W tym celu trwają rozmowy na różnych szczeblach. Marszałek Władysław  Ortyl w Komitecie Regionów prowadzi szerokie działania by popierać powstanie piątej strategii europejskiej – podkreślała minister Jedynak.

Kluczem do sukcesu jest ścisła, dobra współpraca- podsumowała minister Jarosińska -Jedynak 

Z kolei o znaczeniu inicjatywy Trójmorza mówił Paweł Jabłoński, podsekretarz stanu w Ministerstwie Spraw Zagranicznych.

Trójmorze to obszar zajmowany przez 120 ml ludzi. Ta liczba ukazuje, jak duże może być zainteresowanie tym regionem. Polska już włożyła w te inicjatywę znaczący wkład, inne kraje także, stosownie do swej wielkości. Partnerem inicjatywy stały się Stany Zjednoczone. Zainteresowanie tą inicjatywą wyraża Japonia – mówił minister  Jabłoński – Myślimy o projektach transportowych, cyfrowych,  ale zależy nam także na konkretnym kontekście gospodarczym, tak aby inicjatywa Trójmorza była odczuwalna w realnym  życiu, w funkcjonowaniu gospodarki – podkreślał minister.

Aby osiągnąć realne partnerstwo w ramach Trójmorza potrzeba wielu działań oddolnych, współpracy młodzieży, spotkań, wizyt, rozwoju turystyki transgraniczne. Chodzi o budowanie sieci szeroko rozumianej kultury społecznej aby budować kapitał społeczny – mówił w czasie konferencji Grzegorz Górny ze Stowarzyszenia Trójmorze – Jeżeli pójdziemy tą drogą regiony będą mogły stać się motorem rozwoju Trójmorza.

Nasza współpraca jako krajów Grupy Wyszehradzkiej musi być większa. Musi mieć bardziej wyraźny wymiar inwestycji infrastrukturalnych, także współpracy kulturalnej, przy ochronie  zabytków, w kontekście turystyki – mówił Ján Hudacký, Konsul Honorowy RP w Preszowie. Ważne są połączenia energetyczne między Adriatykiem a Bałtykiem, żebyśmy zyskali konkurencyjność w skali globalnej, aby tworzyć lepsze warunki dla życia mieszkańców – zaznaczył konsul. 

Z perspektywy Bałkanów o współpracy regionów mówiła Ana Nikolov, szef Stowarzyszenia Europejskich Regionów Przygranicznych z Serbii.

W ostatnich 10-15 latach podejmowaliśmy wiele inicjatywy, które były realizowane w  strefach przygranicznych, z udziałem środków INTERREG. To przełożyło się na rozwój współpracy. Jeżeli myślimy o przyszłości, musimy myśleć o potrzebach młodego pokolenia. Realizujemy projekty dla młodych ludzi, na przykład dotyczące ekologii. W ten sposób chcemy kształcić liderów przyszłości. Razem z DG Region opracowaliśmy młodzieżowy manifest dotyczący zaangażowania młodych w sprawy Europy. Setki młodych przewinęło się przez nasze programy, to wzmocniło ich zaangażowanie w proces realizacji inicjatyw realizowanych na Bałkanach – podkreślała Ana Nikolov z Serbii.

O tym, jak ważna jest inicjatywa Trójmorza dla regionów mówił marszałek Władysław Ortyl.

Nasze zainteresowanie dla tej idei przekuliśmy w organizację I Forum Regionów Trójmorza w 2018 roku, pod patronatem i z obecnością prezydenta RP Andrzeja Dudy oraz ponad 500 gości. Mówiliśmy o Via Carpatii, Strategii Karpackiej, relacjach między regionami, wymienialiśmy doświadczenia i dobre praktyki. Powołane zostało wówczas Obserwatorium regionów Trójmorza, bo aby rozwijać obszar, trzeba opierać się na diagnozach i prognozach. Z pewnością dla urzeczywistnienia tej inicjatywy ważne będzie powstanie szlaku Via Carpatia, który jest w budowie, a entuzjazm budujących jest wielki – Wczoraj z ministrem Adamczykiem byliśmy przyjrzeć się temu z bliska na placu budowy – podkreślał marszałek Ortyl.

Marszałek mówił o wielki zaangażowaniu i wielości inicjatyw podejmowanych przez Podkarpacie na rzecz Strategii Karpackiej - To realna szansa dla wszystkich krajów i mieszkańców Karpat – podkreślał marszałek Władysław Ortyl podczas panelu, prezentując wiele działań podejmowanych na forum Europejskiego Komitetu Regionów, w Konwencji Karpackiej, poprzez zapytanie na forum PE, poprzez rezolucje regionów, inicjatywy poparcia ze strony Słowacji i  Ukrainy.

Marszałek zaznaczył dojrzałość działań nad Strategią Karpackiej

Karpaty muszą być spójne, musimy zwiększać dostępność, także tę cyfrową. Walczymy o Strategię i wierzę , że jesteśmy już blisko – podsumował gospodarz Podkarpacia.

O stanowisku Sejmiku Województwa Podkarpackiego wyrażającym poparcie dla utworzenia Makroregionalnej Strategii dla obszaru Karpat, które przyjęte zostało w połowie lutego, mówił przewodniczący sejmiku Jerzy Borcz.

Jesteśmy przekonani, że Strategia Karpacka umożliwi koordynację współpracy z regionami należącymi do Czech, Mołdawii, Rumunii, Serbii, Słowacji, Ukrainy i Węgier. Dostrzegamy konieczność utworzenia narzędzia, który będzie oddolnym narzędziem aktywizującym władze oraz społeczeństwa, ale także zapewniającym zrównoważony rozwój na poziomie lokalnym, regionalnym i międzynarodowym – mówił przewodniczący Borcz.

 Podsumowaniem pierwszego dnia konferencji Europa Karpat była dyskusja poświęcona cyfrowej Europie, jako podstawie silnej gospodarki i rozwoju usług społecznych oraz szansy na pogłębienie współpracy między państwami Trójmorza.

Drugi dzień konferencji zdominuje sprawa Europejskiego Zielonego Ładu jako  szansy dla środowiska i rolnictwa ekologicznego, zwłaszcza na terenach górskich, rozwoju turystyki a także współpracy kulturalnej dla zachowania wspólnego dziedzictwa. Europa Karpat poświęci także czas na sprawy współpracy młodzieży w Europie Środkowej.

Tekst Aleksandra Gorzelak -Nieduży

Foto Monika Konopka

Biuro Prasowe UMWP