Dziś oddajemy honor Żołnierzom Niezłomnym, których kręgosłup moralny i poczucie miłości oraz obowiązku wobec Ojczyzny - naznaczonego żołnierską przysięgą - były najwyższym aktem patriotyzmu i umiłowania wolnej Polski – powiedział marszałek Władysław Ortyl podczas upamiętnienia bohaterskich żołnierzy podczas Narodowego  Dnia  Pamięci Żołnierzy Wyklętych.

Właśnie mija 70 lat od śmierci członków IV Zarządu Zrzeszenia „Wolność i Niezawiłość”; Józefa Batorego, Franciszka Błażeja, Karola Chmiela, Łukasza Cieplińskiego, Mieczysława Kawalca, Adama Lazarowicza, Józefa Rzepki. Ich egzekucja, nastąpiła po procesie, który historycy określili jako zbrodnia sądowa. Stali się oni symbolami bohaterskiej walki i męczeńskiej śmierci za wolność Ojczyzny, a ich śmierć symboliczną datą upamiętnienia wszystkich „niezłomnych”.

Na Podkarpaciu od lat pielęgnowana jest pamięć o tych, którzy po II wojnie światowej nie złożyli broni, ale przeciwstawili się komunistycznemu dyktatowi i podjęli walkę o Wolną Polskę, pomimo świadomości, ze szanse na zwycięstwo były niewielkie, a karą będzie  więzienie, śmierć i wyrzucenie poza nawias społeczeństwa.

Uroczystości Narodowego Dnia Pamięci Żołnierzy Wyklętych zainicjowała msza święta w intencji bohaterów, którzy po II wojnie światowej kontynuowali walkę przeciw kolejnemu  okupantowi Polski. 

Tuż po liturgii przy pomniku płk. Łukasza Cieplińskiego odbyła się symboliczna uroczystość ku czci bohaterom. Przy monumencie, który upamiętnia członków IV Zarządu WIN: Franciszka Błażeja, Karola Chmiela, Łukasza Cieplińskiego, Mieczysława Kawalca, Adama Lazarowicza, Józefa Rzepkę, w wojskowej asyście żołnierzy 21 Brygady Strzelców Podhalańskich, gospodarze regionu złożyli wieńce. Samorząd województwa reprezentowali marszałek Władysław Ortyl, przewodniczący sejmiku Jerzy Borcz wraz z wiceprzewodniczącym Jerzym Cyprysiem oraz wicemarszałek Piotr Pilch. Padły tu także słowa hołdu wobec bohaterów oraz obowiązku zachowania ich spuścizny.

Uhonorowaniem pamięci o niezłomnych była nadzwyczajna sesja Sejmiku Województwa Podkarpackiego. Tuż przed jej rozpoczęciem członkowie zarządu województwa, przewodniczący i radni oraz pracownicy urzędu w holu złożyli kwiaty i zapalili znicze pod tablicą poświęconą płk. Łukaszowi Cieplińskiemu.

Otwierając uroczystą sesję przewodniczący sejmiku Jerzy Borcz powiedział:

Chcemy oddać część tym wspaniałym patriotom, ludziom, dla których życie miało wielką wartość, ale jeszcze wyższą wartość miała dla nich Ojczyzna, dla której nie zawahali się oddać swego życia. Przyszłość kraju była dla nich sprawą nadrzędną. Nasz szacunek chcemy także wyrazić poprzez uchwalę  - stanowisko upamiętniające żołnierzy wyklętych w 70-tą rocznicę śmierci członków IV Zarządu Zrzeszenia WIN.

Wystąpienie otwierające nadzwyczajną sesję należało do marszałka Władysław Ortyla.

Oddajemy dziś część polskim bohaterom, którzy w krytycznym dla Ojczyzny momencie podjęli walkę o jej wolność. Narodowy Dzień Pamięci „Żołnierzy Wyklętych” to okazja do złożenia hołdu niezłomnym patriotom, którzy zginęli za wolną Polskę, za wartości które najpełniej wyraża dewiza: „Bóg – Honor – Ojczyzna”. Dziś, zebraliśmy się, by wspólnie oddać honory Żołnierzom Niezłomnym, których kręgosłup moralny i poczucie obowiązku wobec Ojczyzny, były najwyższym aktem patriotyzmu. Upamiętniamy 70-tą rocznicę śmierci członków IV Zarządu Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”. Łukasz Ciepliński, Adam Lazarowicz, Mieczysław Kawalec, Franciszek Błażej, Józef Rzepka, Karol Chmiel i Józef Batory – to nazwiska żołnierzy zamordowanych 1 marca 1951 roku w mokotowskim więzieniu przez komunistycznych zbrodniarzy. Pomimo, że II wojna światowa zakończyła się kilka lat wcześniej, ludzie Ci do samego końca postanowili walczyć z radzieckim okupantem, który siłą zajął polskie ziemie i wprowadził zbrodnicze rządy nad Wisłą. Wszyscy, którzy chwycili za broń, to prawdziwi bohaterowie. Na stałe już wpisali się oni w historię naszego państwa. To patrioci, którzy postawili na szali własne życie w imię idei wolności, niepodległości i demokracji. Ludzie Ci w szczególny sposób zasługują na pamięć i szacunek obecnych i przyszłych pokoleń Polaków – mówił w swym wystąpieniu gospodarz regionu.

Wywodzący się z Rzeszowszczyzny Niezłomni - zespół kierowniczy IV Zarządu Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość” to prawdziwi patrioci i ludzie zasługujący ze wszech miar na szacunek i uznanie współczesnych pokoleń Polaków. Umierali za Polskę i z Polską na ustach. Wiedzieli czym jest Ojczyzna i znali wartość wolności. Znali też jej cenę, którą sami musieli zapłacić, a którą było ich życie – dodał marszałek Ortyl.

O wadze pamięci o żołnierzach wyklętych mówiła w czasie sesji wojewoda podkarpacki Ewa Leniart. 

Ich śmierć stała się symbolem dla współczesnych pokoleń. To rodzaj spuścizny, ale i impuls, który   płynie przez pokolenia, i który dla kolejnych pokoleń musimy zachować. Bohaterowie przez lata byli zapominani, ich historie wymazywane. Dziś jesteśmy regionem i krajem, który chlubi się z pamięci o bohaterach, którzy mimo świadomości o przeważającej  sile wroga zdecydowali się na walkę.  Pamięć bohaterów Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość na zawsze wpisuje się w tożsamość Podkarpacia – mówiła wojewoda. 

O tym, jak przez lata przywracano pamięć o żołnierza wyklętych mówił poseł RP Piotr Babinetz, przewodniczący Komisji Kultury i Środków Przekazu, przywołując osoby i instytucje związane z przywracaniem do zbiorowej pamięci losów Polaków walczących w podziemiu przeciw komunistycznej władzy.  

Zbigniew Herbert w wierszu „Pan Cogito o potrzebie ścisłości” mówił słowa, które odnoszą się do naszych obowiązków jako potomnych wobec zamordowanych bohaterów antykomunistycznego podziemia -  „musimy zatem wiedzieć, policzyć dokładnie, zawołać po imieniu, opatrzyć na drogę”. W tę sprawę odzyskania wiedzy o żołnierzach wyklętych włączył się przed laty śp. Prezydent RP Lech Kaczyński. To on w 2010 roku skierował do Sejmu RP uchwałę o ustaleniu 1 marca dniem Pamięci o Żołnierzach Wyklętych. Pomimo tego że wydarzyła się katastrofa Smoleńska, przed 60. Rocznicą egzekucji na żołnierzach WIN uchwała ta została przyjęta, oddając przez państwo hołd bohaterom podziemia niepodległościowego oraz przywrócenie  właściwego miejsca tym bohaterom, którzy przez lata byli nie tylko niszczeni ale też szkalowani – podkreślał poseł Babinetz.

O walce podziemia niepodległościowego mówił w czasie sesji  dyrektor IPN dr Dariusz Iwaneczko.

O ludziach tych musimy pamiętać, bo oni usiłowali uratować dla Polaków niepodległość - przywołując działania, jakie podejmuje IPN, aby na różnych płaszczyznach i w różnych sferach życia i kultury upamiętnić niezłomnych. – To jest wielkie zobowiązanie dla IPN i całej Polski, aby odnaleźć doczesne szczątki tych siedmiu bohaterów, którzy zostali zamordowani, choć wiele dobrego mogli jeszcze zdziałać. Mam nadzieje ze nasze starania znajdą rozwiązanie.

Niezwykle przejmująco zabrzmiało w czasie uroczystej sesji wystąpienie Franciszka Batorego przedstawiciela Wojewódzkiej Rady Kombatanckiej, brata Józefa Batorego, zamordowanego 1 marca 1951 roku.  

1 marca to dzień narodowej dumy, który powtarza się co roku. Dziś możemy powiedzieć miałaś Polsko wspaniałe dzieci, które w godzinie próby zachowały się jak trzeba – mówił w czasie wystąpienia 92-letni świadek historii.

Często przemierzam polską ziemię, odwiedzam szkoły, uczelnie, spotykam się przekazując to, co działo się w tamtych czasach. Byłem jako student świadkiem tego procesu. Proces IV zarządu WIN był procesem przeciw Polsce. Sytuacja była beznadziejna, alianci zrezygnowali z pomocy, głos wspaniałych oficerów polskich sądzonych wtedy był głosem całej Polski. To nie był sąd – a zbrodnia sądowa – mówił Franciszek Batory. - Dziś mój głos jest ich głosem, im nie pozwolono powiedzieć nić przed śmiercią, śmiercią  męczeńską , wybraną dla ludzi najbardziej kochających Boga. Ich winą największą było to, że  ukochali Polskę pierwszą o po Bogu miłością.

Franciszek Batory zwrócił  się do pedagogów, aby przekazywali młodym ludziom wiedzę o historii,  uczyli postaw i wpajali narodową dumę.  Na koniec wystąpienia przywołał słowa Zbigniewa Herberta „ jest mało czasu trzeba dać  świadectwo” - z tym przesłaniem przemierzam Polskę od 1992 roku od dnia procesu rehabilitacyjnego, chętnie będą dawać to świadectwo, gdzie tylko będzie taka możliwość. 

W czasie sesji głos zabrał także Wojciech Buczak – inicjator powstania Pomnika Pamięci Żołnierzy Wyklętych w Rzeszowie, który przypomniał historię budowy monumentu.

Pomnik powstał z inicjatywy oddolnej, która się zrodziła na posiedzeniu klubu pamięci Łukasza Cieplińskiego w IPN. Aż  300 ofiarodawców wsparło inicjatywę powstania pomnika, między innymi – samorząd województwa podkarpackiego, a także Kasa Stefczyka,  rzeszowska Solidarność IPN. Wsparli nas także kombatanci, także Ci ze Stanów Zjednoczonych. 

Radna Maria Napieracz z kolei przedstawiła krótką informację o budowie kolejnego pomnika poświęconego pamięci Żołnierzy Niezłomnych, który powstaje w Mielcu. Budowę tego monumentu wesprze samorząd województwa kwotą 135 tysięcy złotych.

Podczas sesji zabrzmiał al także głos prof. dr hab. Jana Pisulińskiego, kierownika Zakładu Historii Najnowszej w Instytucie Historii Uniwersytetu Rzeszowskiego, osoby związanej z rodziną Łukasza Cieplińskiego

Jako członkowie rodziny żony płk. Łukasza Cieplińskiego jesteśmy wdzięczni za tą sesję. w imieniu swoim i mamy, a moja babcia była kuzynką Jadwigi Cieplińskiej, moja rodzina mieszkała razem. Mimo swoich doświadczeń życiowych ciocia Jadwiga była pogodną osobą, choć przeżyta trauma powodowała, że nie chciał wracać w rozmowach do tamtych trudnych  chwil. W imieniu rodziny dziękujemy za Państwa starania o zachowania pamięci o bohaterach – mówił profesor Pisuliński. 

Gościem sejmiku był także prof. dr hab. Grzegorz Ostasz – prorektor ds. studenckich Politechniki Rzeszowskiej, który przedstawił tło powstanie i działalności w regionie Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość, przywołując sylwetki poszczególnych członków IV Zarządu Zrzeszenia.

Kiedy Europa świętowała odzyskanie wolności, Polacy zaczynali kolejna walkę o swą niezależność – mówił prof. Ostasz – płacąc za to często najwyższą cenę.

W Narodowy Dzień Pamięci radni województwa uhonorowali walkę bohaterów poprzez stanowisko Sejmiku Województwa Podkarpackiego upamiętniające  Żołnierzy Wyklętych w 70 – tą rocznicę śmierci członków IV Zarządu Zrzeszenia  „Wolność i Niezawisłość”. 

W stanowisku radni napisali między innymi:

Po wkroczeniu Armii Czerwonej na tereny Polski w 1944 r. bohaterowie antykomunistycznego i niepodległościowego podziemia nie zgodzili się na fałsz, obłudę i hipokryzję, jaką była Polska pod rządami sowieckich agentów i komunistycznych kolaborantów. Kontynuowali walkę przeciwko nowemu okupantowi, bo zamiast ucisku i dyktatu sowieckiego imperium, chcieli Polski prawdziwie wolnej i niezawisłej. Stanęli w obronie Polaków, poddanych represjom i terrorowi przez stalinowską władzę. Zwalczali funkcjonariuszy NKWD i UB, uwalniali więźniów politycznych, obnażali kłamstwa sowieckiej propagandy, podtrzymywali w narodzie ducha oporu.

Ich odwaga i umiłowania prawdy, ich walka o prawdziwie wolną Polskę, ich bohaterska postawa były zalążkiem późniejszych historycznych walk o godną Polską m.in. protestów na Wybrzeżu w 1970 r., powstania NSZZ Solidarność czy dziedzictwa nauczania Świętego Jana Pawła II.

Wśród „Żołnierzy Wyklętych” byli niezłomni z terenów dzisiejszego Podkarpacia, na czele z pułkownikiem Łukaszem Cieplińskim, patronem Sali Audytoryjnej Sejmiku Województwa Podkarpackiego i ulicy, przy której znajduje się gmach Urzędu Marszałkowskiego. Jemu oraz innym zamordowanym członkom IV zarządu głównego Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość” pochodzącym z naszego regionu: Józefowi Batoremu, Franciszkowi Błażejowi. Karolowi Chmielowi, Mieczysławowi Kawalcowi, Adamowi Lazarowiczowi i Józefowi Rzepce, poświęcony został znajdujący się w Rzeszowie pomnik.

Dlatego dzisiaj, w Narodowym Dniu Pamięci Żołnierzy Wyklętych, jako Radni Województwa Podkarpackiego składamy szczególny hołd i szacunek wszystkim, którzy bohatersko walczyli o godność i honor żołnierza polskiego, o Polskę Niepodległą, o Polskę rządzoną przez Polaków, dla których przesłaniem życia było hasło „Bóg-Honor-Ojczyzna”.

Tekst Aleksandra Gorzelak –Nieduży

Foto Anna Magda

Video Michał Hubala