Jak odwrócić negatywne procesy demograficzne prowadzące do zjawiska depopulacji w obszarze państw Trójmorza? Dlaczego zjawisko to dotyczy niemal wszystkich krajów Europy Środkowo-Wschodniej? Jak skutecznie zatrzymać tendencję polegającą na spadku urodzeń liczby dzieci? Na te i wiele innych pytań próbowali odpowiedzieć uczestnicy międzynarodowej konferencji pt. „Społeczno-ekonomiczne skutki depopulacji w krajach i regionach Inicjatywy Trójmorza”. Udział w konferencji wzięli: marszałek Władysław Ortyl oraz wicemarszałek Piotr Pilch.

W konferencji, która odbyła się w trybie online udział wzięli między innymi: Ewa Leniart - Wojewoda Podkarpacki, dr Dominik Rozkrut - dyrektor Głównego Urzędu Statystycznego, prof. Sylwester Czopek - Rektor Uniwersytetu Rzeszowskiego, prof. Józefina Hrynkiewicz - przewodnicząca Rządowej Rady Ludnościowej, a także pracownicy naukowi z Polski, Grecji, Macedonii Północnej, Czarnogóry, Bułgarii, Włoch, Rumunii i Francji.

Marszałek Władysław Ortyl mówił o znaczeniu Trójmorza dla Podkarpacia oraz zaangażowaniu naszego regionu w tę inicjatywę:

Trójmorze, jako wielkie porozumienie geopolityczne jest naprawdę ważnym elementem, na który patrzę w długiej perspektywie – mówił marszałek wymieniając przedsięwzięcia, w które angażuje się Samorząd Województwa Podkarpackiego na rzecz Trójmorza:

Pierwsze Forum Regionów Trójmorza odbyło się właśnie na Podkarpaciu. W trakcie Forum podjęliśmy ważną deklarację, jaką było utworzenie Obserwatorium Regionów Trójmorza. To była ważna sprawa i ważny wkład w opisanie i ujęcie statystyczne problemów i szans rozwojowych Trójmorza. Zbliża się drugie Forum Regionów Trójmorza, które będzie miało miejsce w województwie lubelskim, ale my już tam przyjeżdżamy z konkretnym wkładem z konkretnym doświadczeniem oraz badaniami. Drugą ważną inicjatywą jest Via Carpatia, będąca swoistym kręgosłupem, osią, wokół której Trójmorze ma szansę i będzie się dalej rozwijać. Trzeci projekt, przy którym uczestniczymy jest Makroregionalna Strategia Karpacka. Chcemy, aby w nowej perspektywie stała się ona faktem i tę inicjatywę Trójmorza wspierała. Uczestniczymy też we wdrażaniu programów transgranicznych – to są rzeczy i działania które sprowadzają się do małych projektów, ale budują relacje społeczne i kulturowe, które są bardzo ważne – podkreślił marszałek.

Ewa Leniart, Wojewoda Podkarpacki odniosła się do istoty depopulacji:

Współcześnie zachodzące procesy rozwojowe i globalizacyjne powodują niewątpliwie narastanie problemów liczby ludności na świecie, w Europie i w Polsce. Wszystko to sprawia, że istotniejsze stają się obiektywne i rzetelne informacje, które stanowią narzędzia niezbędne do prawidłowej diagnozy i oceny rzeczywistości. Dzięki nim możliwe stanie się ustalenie przyczyn obecnego trendu i szukanie rozwiązań – mówiła wojewoda.

Dominik Rozkrut, dyrektor Głównego Urzędu Statystycznego zwrócił uwagę na związek między rozwojem współpracy państw Trójmorza, a problemem depopulacji:

Trójmorze to niezmiernie ważna inicjatywa o charakterze geopolitycznym, a jednocześnie wielka szansa na współpracę i rozwój w wielu dziedzinach życia społeczno-gospodarczego. Jednym z problemów dotykających w szczególności niemetropolitarne obszary Polski to depopulacja i nie jest to problem charakterystyczny jedynie dla naszego kraju, inne państwa tez borykają się z podobnymi problemami. Na to zjawisko składa się wiele procesów, jak chociażby zjawiska: przejścia demograficznego, obciążenia miast, dyspersji zawodów – mówił dyrektor.

Sylwester Czopek, Rektor Uniwersytetu Rzeszowskiego podczas konferencji zwrócił uwagę na to, że depopulacja nie jest zjawiskiem nowym, ale występującym już w przeszłości:

Depopulacja nie jest zjawiskiem współczesności. Depopulacja znana jest odkąd prowadzone są jakiekolwiek badania dotyczące społeczeństw, nawet prahistorycznych. Współczesność różni się tym od tego co było dawniej, że w zasadzie prawie wszystko zależy od człowieka, dawniej bardzo dużo zależało od środowiska, od tego, jak człowiek potrafił się dostosować i zmieniać to środowisko. Moglibyśmy wskazać bardzo wiele przykładów różnych przyczyn depopulacyjnych również i tych, które obserwujemy dzisiaj, bo przecież znamy całe cywilizacje, które w wyniku różnych procesów zanikły i nie ma już ludzi, którzy są kontynuatorami tych wielkich starożytnych cywilizacji. Więc to daje do myślenia, że każda dyskusja o teraźniejszości prawdopodobnie ma skutki odczuwalne w przyszłości – powiedział rektor.

Józefina Hrynkiewicz, przewodnicząca Rządowej Rady Ludnościowej również odniosła się do problemu depopulacji:

Temat depopulacji jest ważny, konieczny i potrzebny. Myślę, że dzisiaj podstawą wszystkich programów rozwoju jest sytuacja demograficzna, jaką zastaniemy w tym czasie. Bardzo bliskie mi jest podejście historyczne, bo zawsze musimy spojrzeć wstecz, żeby dowiedzieć się jak będą kształtowały się procesy demograficzne. Rzeszów jest dobrym miejscem dla działalności Obserwatorium. Jest zapotrzebowanie na takie analizy i badania - podkreślała.

W ramach konferencji odbyły się trzy panele dyskusyjne: „Związane z depopulacją zmiany w stanie i strukturze populacji”, „Transgraniczne obszary funkcjonalne - innowacyjny instrument rozwoju krajów Inicjatywy Trójmorza” oraz „Wyzwania społeczno-ekonomiczne i demograficzne w krajach Inicjatywy Trójmorza”. W ostatnim, udział wziął wicemarszałek Piotr Pilch, który odniósł się do problemów demograficznych oraz sposobach przeciwdziałania im:

Państwa Trójmorza, w tym nasz region stwarzają wiele nowych możliwości współpracy, ale jak się okazuje mierzymy się wszyscy z tymi samymi problemami demograficznymi. W naszych krajach i regionach w mniejszym lub większym stopniu następuje depopulacja. Polska nie jest żadnym wyjątkiem. W 2020 roku w naszym kraju aż 70 tysięcy osób więcej zmarło niż się urodziło. Województwo podkarpackie od wielu lat jest w czołówce województw, które osiągają dodatni przyrost naturalny, za wyjątkiem ostatniego roku pandemicznego – mówił wicemarszałek, który jednocześnie wyraził nadzieję na poprawę tej sytuacji:

Wszyscy będziemy się z tymi problemami demograficznymi borykać. Mam nadzieję, że tak, jak po II wojnie światowej nastąpiła eksplozja demograficzna, to tak i po okresie pandemii to odbicie też zaistnieje. Działania podejmowane na szczeblu województwa, te wszystkie programy socjalne, wspierające rodzinę, kobiety, dzieci idące do szkół, to też ma wpływ na wszystkie województwa, w tym i na nasze. My, jako samorząd województwa możemy zadbać o to, aby stworzyć miejsca pracy, tak by mieszkający tu ludzie zechcieli tu pozostać, pracować, posyłać dzieci do szkół. To są działania, które już realizujemy w ramach Strategii Województwa Podkarpackiego. Związane są z tym wszystkie działania wspierające przedsiębiorców, z ułatwieniami gospodarczymi i rozwojem inteligentnych specjalizacji, z których województwo słynie. Jesteśmy przekonani, że jak będą dobre miejsca pracy to mieszkańcy Podkarpacia nie będą wyjeżdżali za granicę, do dużych ośrodków, ale swoją przyszłość będą widzieli na terenie województwa – mówił wicemarszałek Piotr Pilch.

Organizatorami konferencji są: Podkarpacki Urząd Wojewódzki, Główny Urząd Statystyczny, Uniwersytet Rzeszowski oraz Rządowa Rada Ludnościowa.

W dyskusjach głos zabrali ponadto: Bogdan Wierzbiński, dr hab., prof. UR; Elżbieta Feret, dr hab., prof. UR; Prof. Grigoris Zarotiadis, Uniwersytet Arystotelesa w Salonikach; prof. Józef Oleński, Urząd Statystyczny w Rzeszowie, Państwowa Wyższa Szkoła Techniczno-Ekonomiczna w Jarosławiu; prof. Leonid Nakov, Uniwersytet Św. Cyryla i Metodego w Skopje; Marek Cierpiał-Wolan, Urząd Statystyczny w Rzeszowie, Uniwersytet Rzeszowski; prof. Saša Popović, Uniwersytet Czarnogórski; prof. dr hab. Paskal Zhelev, Uniwersytet Gospodarki Narodowej i Światowej w Bułgarii; Grzegorz Ślusarz, dr hab., prof. UR; Dawid Lasek, Stowarzyszenie Euroregion Karpacki; Daniele del Bianco - Instytut Socjologii Międzynarodowej Gorizia we Włoszech; dr Thomas G. Mathia - École Centrale de Lyon; prof. dr hab. Eduardas Spiriajevas - Klaipėda University; Tamás Lunk - EUWT Pannon; Jozef Polačko - Międzynarodowa Szkoła Zarządzania na Słowacji oraz prof. Volodymyr Khiminets - Użhorodzki Uniwersytet Narodowy na Ukrainie Ukrainie.

Procesy demograficzne zachodzące od kilkunastu lat w Polsce i w Europie doprowadziły do poważnych, niekorzystnych zmian w kondycji i strukturze społeczeństwa w niektórych regionach, szczególnie widoczny jest spadek liczby ludności. Zmiany te, noszą znamiona depopulacji, związane są one przede wszystkim ze spadkiem liczby urodzeń w stosunku do zgonów, a także z odpływem migracyjnym ludności, który nie jest w wystarczającym stopniu równoważony przez napływ i przyrost naturalny. Zjawisko to dotyczy wielu dziedzin naszego życia i dotyka niemal każdego zakątka prezentowanych dziś krajów, włączonych do Inicjatywy Trójmorza.

Tekst: D. Kozik

Fot.: A. Gorzelak-Nieduży

Biuro Prasowe UMWP