Muzeum w Markowej obchodzi swoje pięciolecie. To jedna z najważniejszych instytucji kultury w kraju, która ukazuje bohaterską postawę Polaków podczas II wojny światowej. Dziś, w Markowej odbyła się sesja inauguracyjna rozpoczynająca cykl wydarzeń z okazji jubileuszu. Udział w niej wziął marszałek Władysław Ortyl.

 Z okazji obchodów pięciolecia, zorganizowano w formule hybrydowej Sympozjum Kultury Pamięci Muzeum Ulmów, na które składają się dwie sesje: „Dziedzictwo i rozwój” oraz „Historia instytucji”. Sympozjum rozpoczęła cykl wydarzeń organizowanych w Markowej oraz w innych miejscach w kraju, a także w trybie on-line. Muzeum wraz ze Skansenem Wsi Markowa włącza się również w ogólnopolskie przedsięwzięcie, jakim są Noce Muzeów - 21 i 22 maja, w ramach programu „Muzeum w przestrzeni Markowej”.

Uroczystości związane z obchodami Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów w Markowej wpisują się w Międzynarodowy Dzień Muzeów. Przypada on 18 maja i jest tradycyjnym świętem muzeów i muzealników ustanowionym w 1977 roku przez Międzynarodową Radę Muzeów.

W sesji inauguracyjnej „Dziedzictwo i rozwój” oprócz marszałka Władysława Ortyla udział wzięli między innymi: dr hab. Dorota Folga-Januszewska prof. Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, dr Renata Pater, Adiunkt Instytutu Pedagogiki UJ, Paweł Jaskanis, Dyrektor Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, prof. dr hab. Jan Święch, Kierownik Zakładu Teorii Muzealnictwa i Dokumentacji Etnograficznej, Waldemar Rataj - dyrektor Muzeum Polaków Ratujących Żydów oraz Maria Ryznar-Fołta, Prezes Towarzystwa Przyjaciół Markowej.

Marszałek Władysław Ortyl w swoim wystąpieniu zaznaczył, że historia rodziny Ulmów była kultywowana w zbiorowej pamięci mieszkańców Markowej:

Historia Rodziny Ulmów, żyła w tych stronach przez kolejne dekady, bardziej lub mniej znana, dzięki ludziom, którzy rozumieli, że o takich czynach nawet „kamienie wołać będą”. Z czasem powstała idea upamiętnienia bohaterów z Markowej. Samorząd województwa, gmina Markowa, wielu pełnych pasji ludzi sprawiło, że piękna idea stała się faktem – przypomniał.

Marszałek odniósł się także do roli muzeum w Markowej oraz roli Podkarpacia w pokazywaniu prawdy historycznej:

W tym miejscu bardziej niż gdziekolwiek indziej uderza refleksja, że spoczywa na nas odpowiedzialność za dobre imię Polski i Polaków, za ukazanie prawdy i przywracanie wiedzy o tym, co działo się podczas II wojny światowej. Podkarpacie przyjęło na siebie tę odpowiedzialność i dziś już wiemy, że Muzeum z Markowej stało się naszą wizytówką na świecie. W słowach tych nie ma żadnej przesady. Wystawa, ukazująca historię Samarytan z Markowej gościła na sześciu kontynentach, będąc lekcją historii i dobitnie zaświadczając, jakie były postawy Polaków podczas wojny, uzmysławiając co groziło za pomoc Żydom. W ten sposób mamy wpływ na sposób myślenia ludzi o przeszłości, na budowanie prawdziwego obrazu Polski i Polaków na świecie – mówił marszałek Ortyl.

Marszałek Ortyl wspomniał również o roli ocalonego z holokaustu Abrahama Izaaka Segala w upamiętnianiu bohaterskich postaw Polaków ratujących Żydów:

W istotę Muzeum wpisuje się los Abrahama Izaaka Segala – ocalonego z Holokaustu dzięki pomocy rodzin Skrobaczów z Krzemienicy oraz Cwynarów z Markowej. Ocalały z Zagłady zanim odszedł w wieku 89 lat, przez długi czas angażował się w upamiętnianie bohaterskich postaw Polaków ratujących Żydów. Był orędownikiem powstania Muzeum. Na jego otwarcie przysłał swe dzieci i wnuki, aby świadczyły o heroizmie Polaków, dla których troska o bliźnich była wartością ważniejszą niż lęk o własne życie – zaznaczył.

Władysław Ortyl mówił, że to właśnie na współczesnych pokoleniach Polaków spoczywa odpowiedzialność za historię narodu:

W naszych rękach spoczywa nie tylko odpowiedzialność za dziś, ale także za pamięć o przeszłości, za kształtowanie przyszłości oraz ukazanie, że historia to nie tylko przeszłość, bo my swoją codzienną postawą, swoimi wyborami i decyzjami mamy wpływ na jej tworzenie. „Nie znać historii to zawsze być dzieckiem” - pisał ponad dwa tysiące lat temu rzymski mąż stanu i filozof Cyceron. I to chyba najlepszy komentarz dla świętowania Międzynarodowego Dnia Muzeów, które zaświadczając o historii i przeszłości, wpływa na kształtowanie tego, co dziś i jutro dla nas i kolejnych pokoleń. Za Państwa wkład w to bezcenne dzieło bardzo serdecznie dziękuję – zwrócił się do muzealników marszałek.

Waldemar Rataj - dyrektor Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej w Markowej, w słowach skierowanych do uczestników panelu mówił o kulturze pamięci:

Kulturę pamięci musimy budować w oparciu o respektowanie prawdy i liczymy się z wiedzą historyczną, z nauką po to, żeby budować od tej strony wiarygodną pamięć – mówił dyrektor.

Na zakończenie debaty podpisano deklarację o utworzeniu programu „Muzeum w przestrzeni Markowej” pomiędzy Muzeum Polaków Ratujących Żydów a Towarzystwem Przyjaciół Markowej.

To swoista inauguracja debaty programowej, która powinna wyznaczyć także perspektywę rozwoju tej instytucji. Chcemy nad tą zagadką - co to znaczy przestrzeń Markowej, rozpocząć tę pracę tutaj na miejscu, wraz z Towarzystwem Przyjaciół Markowej, ale także z mieszkańcami Markowej, powiatu łańcuckiego, czy regionu podkarpackiego, bo wydobywanie prawdy o miejscu i przestrzeni współczesnej, poprzez odniesienie się do dziedzictwa, to jest pewna praca naukowa, ale też interpretacyjna. A wszędzie, gdzie pojawia się interpretacja trzeba wziąć za to odpowiedzialność – powiedział Waldemar Rataj.

Po południu odbędzie się panel dyskusyjny „Historia instytucji”, w którym wezmą udział: Piotr Pilch – Wicemarszałek Województwa Podkarpackiego, dr Mateusz Szpytma - zastępca prezesa Instytutu Pamięci Narodowej, Wit Karol Wojtowicz - dyrektor Muzeum-Zamku w Łańcucie, Bogdan Romaniuk - przewodniczący Komisji Kultury Sejmiku Województwa Podkarpackiego oraz Adam Krzysztoń - starosta łańcucki.

17 marca 2016 roku oficjalnie uruchomiono działalność Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów w Markowej, które w całości zostało poświęcone heroicznym czynom tych Polaków, którzy ryzykując życiem własnym i bliskich, ratowali skazanych na Zagładę Żydów podczas okupacji niemieckiej. Utworzeniu Muzeum przyświecała idea wykreowania przestrzeni służącej do upamiętniania, upowszechniania, a także dialogu i debaty o tożsamości naszej kultury oraz o jej uniwersalnych wartościach, takich jak człowieczeństwo, miłość bliźniego, solidarność. Historia Muzeum ma swój początek wiele lat przed rozpoczęciem jego działalności.

Samorząd Województwa Podkarpackiego, wyraził wolę realizacji tego przedsięwzięcia uchwałą sejmiku z 30 czerwca 2008 roku. Idea powstania Muzeum narodziła się w społeczności wsi Markowa i była inspirowana historią rodziny Józefa i Wiktorii Ulmów. Jest wyrazem żywej pamięci o wydarzeniach, które miały miejsce w Markowej podczas II wojny światowej.

Organizatorem obchodów pięciolecia jest Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów w Markowej oraz Samorząd Województwa Podkarpackiego.

Tekst i fot.: D. Kozik

Biuro prasowe UMWP