Sytuacja w Ukrainie jest wyjątkowa, dlatego po zakończeniu działań wojennych potrzebne będzie wyjątkowe podejście do współpracy transgranicznej dotyczącej naszego wschodniego sąsiada– mówił marszałek Władysław Ortyl, podczas panelu poświęconemu współpracy transgranicznej w czasie szczytu w Marsylii. Z marsylskim amfiteatrem, gdzie odbywały się obrady, marszałek Ortyl połączył się zdalnie z Polski.
Panel „Współpraca transgraniczna do roku 2050”, był częścią 9. Europejskiego Szczytu Regionów i Miast, który przez dwa dni odbywa się w Marsylii.
Jak podkreślają znawcy tematu wewnętrzne regiony przygraniczne obejmują aż 40 procent terytorium Unii Europejskiej, a zamieszkuje je 30 procent ludności zjednoczonej Europy, czyli około 150 mln mieszkańców. Do tej liczby trzeba dodać co najmniej 2 mln osób, które dojeżdżają do pracy za granicą, z czego 1,3 mln to pracownicy transgraniczni.
Od czasu ustanowienia jednolitego rynku w 1992 roku w europejskich regionach przygranicznych powstało wiele możliwości rozwoju, nadal jednak jest wiele przeszkód związanych zarówno z kwestią znalezienia pracy, dostępu do opieki zdrowotnej czy pokonywania problemów administracyjnych. Z badania Komisji Europejskiej z 2017 roku wynika, że regiony przygraniczne mogłyby być średnio o 8 procent bogatsze, gdyby pokonane zostały wciąż istniejące bariery.
Uczestnicy marsylskiego panelu dyskutowali o przyszłości współpracy transgranicznej, zmianach, jakie powinny w niej nastąpić, nowych wyzwaniach oraz tym, na ile powinna być ona wspierana przez Unię Europejską oraz jak przekłada się ona na budowanie międzynarodowego partnerstwa. Znaczącą część dyskusji zdominował temat Ukrainy i tego, jakiej pomocy potrzebowała, by odbudować swój potencjał po zakończeniu działań wojennych.
Obok Władysław Ortyla udział w debacie wzięli Karl-Heinz Lambertz - przewodniczący AEBR, Jeanne Barseghian - burmistrz Strasburga, Chantal Eyméoud - wiceprzewodniczący Hautes-Alpes (Région Sud), odpowiedzialny za Plan Górski i Sprawy Europejskie, Willy Demeyer - burmistrz Liège, Victoria Alsina-Burgues - minister ds. działań zagranicznych i otwartego rządu, rząd Katalonii z Hiszpanii, Pavel Branda - wiceburmistrz miasta Radlo z Czech, przewodniczący intergrupy KR-u ds. współpracy transgranicznej oraz Kieran McCarthy - radny miasta Cork z Irlandii, przewodniczący Grupy EA w KR.
W czasie panelu marszałek Władysław Ortyl mówił o projektach transgranicznych, które z sukcesem udało się zrealizować na Podkarpaciu z zagranicznymi partnerami ze Słowacji, Białorusi i Ukrainy.
Początki na pewno nie były łatwe, ale przez lata nabraliśmy i my i nasi partnerzy kompetencji, sprawności, poznaliśmy się wzajemnie. Na szczytach władzy następują zmiany personalne, ale ci którzy tworzą i projekty, którzy się nimi zajmują trwają i się rozwijają. Razem budujemy przygotowujemy, staramy się, wspieramy, dążymy do wspólnych celów. Ale teraz naszą uwagę koncentrujemy na Ukrainie, z niepokojem patrzymy na to, co dzieje się tuż za granicą naszego kraju i naszego regionu – mówił do uczestników panelu marszałek Ortyl.
Marszałek przybliżył sytuację, jaka panuje na polsko-ukraińskiej granicy, podkreślając, że w samej Polsce przekroczyło ją już ponad 600 tysięcy uchodźców.
Przez nasz region przetacza się fala kobiet, dzieci, osób starszych, które uciekają przed wojną. W pierwszej fali byli głównie ludzie, którzy mieli do kogo jechać, mieli znajomych, rodziny, przyjaciół. Druga fala jest trudniejsza, bo przybywają ludzie, którzy najpierw oczekują po kilkadziesiąt godzin, żeby wydostać się z Ukrainy, a są to głównie matki z małymi dziećmi. Problemów jest dużo, prężnie działają sztaby kryzysowe i świetnie zdają egzamin samorządy. Ta kryzysowa sytuacja ukazuje siłę, jaka drzemie w samorządach, które są blisko ludzi – podkreślał marszałek.
Europa stoi przed wielkimi wyzwaniami. Po pandemii przyszła wojna, która dotyczy głównie Ukrainy, ale Putin jest nieprzewidywalny i nie wiemy, gdzie się zatrzyma. Stąd solidarność Europy nie może mieć granic. Współpracować to przekraczać granice, znaleźć wspólne drogi - mówił w Marsylii Stephene Bijoux, poseł do PE z komisji Regio.
Podkreślał, że aby Interreg odnosił sukcesy musi być spójność myślenia, co zwiększy skuteczność współpracy transgranicznej.
We współpracy transgranicznej nie chodzi tylko o projekty i pieniądze. Chodzi o to, aby dać ludziom szansę, by mogli realizować swe plany i to jest szansa dla Europy – mówił poseł PE.
Komitet Regionów ma duże zadanie do odegrania w zakresie transgranicznego współdziałania. Ale to wymaga świetnej komunikacji, także komunikacji międzykulturowej. Przyszłość, a ja już od pół wieku zajmuję się polityką i współpracą, więc mam spore doświadczenie - musi przebiegać na miejscu, musimy umieć i mieć odwagę, żeby rozpoczynać konkretne projekty. Musimy rozpocząć od usunięcia przeszkód – budowania mostów, także mentalnie. Czyli chodzi o stworzenie takich wspólnych przestrzeni transgranicznych – mówił podczas debaty Karl-Heinz Lambertz - przewodniczący AEBR.
Nasze terytoria transgraniczne to minilaboratoria Europy. Pokazujemy powoli siłę tych terytoriów, bo korzystamy z wielokulturowości – podkreślała burmistrz Strasburga Jeanne Barseghian. – Jesteśmy za większymi kompetencjami dla tych terytoriów, większą legitymizacją - np. gdy chcemy rozwijać projekty dotyczące elektromobilności czy transformacji energetycznej – zaznaczyła.
Trzeba działać na dwóch poziomach – europejskim i lokalnym, aby mechanizmy współpracy były jeszcze lepsze, aby nauczyć się języka swego sąsiada – dosłownie i w przenośni – mówił Karl-Heinz Lambertz - przewodniczący AEBR.
O tym, jak widzi przyszłość projektów transgranicznych mówił także marszałek Władysław Ortyl.
Na pewno trzeba poszerzyć zakres finansowy, bo nasi ukraińscy partnerzy po działaniach wojennych będą potrzebowali pomocy i odbudowy. Choć dla samych odbiorców projektów nie liczy się tak bardzo ich zakres finansowy, ale to, na ile mogą pielęgnować swą kulturę, robić coś wspólnie – zaznaczył gospodarz województwa.
Zabrakło mi dziś w czasie marsylskich debat jednoznacznego stwierdzenia, że popieramy aspiracje przystąpienia Ukrainy do UE, jako kraju kandydackiego – konkludował swą wypowiedź marszałek Podkarpacia.
Samorząd Podkarpacia ma duże doświadczenie w realizacji projektów transgranicznych. W ramach programu Interreg V-A Polska-Słowacja 2014-2020 samorząd województwa realizował 9 projektów, w tym: „Szlak Maryjny (Światło ze Wschodu)”, „Szlak Kultury Wołoskiej”, „Góry bez granic – integracja sieci szlaków w transgraniczny produkt turystyczny”, czy „W sercu Karpat – granica, która łączy”. W ramach programu współpracy transgranicznej Polska-Białoruś-Ukraina 2014-2020, Samorząd Województwa Podkarpackiego realizowa 3 projekty: „Świat karpackich rozet – działania na rzecz zachowania kulturowej unikalności Karpat”, „Naftowe dziedzictwo działalności Ignacego Łukasiewicza” oraz „Projekt Rozbudowa drogi wojewódzkiej nr 867: odcinek od Lubaczowa do Baszni Górnej i C142005 Szkło – Nowojaworiwsk”. Natomiast w ramach programu Interreg Europa 2014-2020, samorząd województwa realizował projekt CRinMA Cultural resources in the mountain areas. Z kolei w projektach Interreg w nowej perspektywie 2021-2027 samorząd województwa planuje partnerstwo w 3 projektach: „CE Odpowiedzialna turystyka - Slow Food”, „Wzmacnianie usług ekosystemowych drugorzędnych dróg wodnych dla zrównoważonego rozwoju lokalnego i ochrony przyrody” oraz „Zapewnienie wszechobecnej usługi mobilności dla wiejskich i peryferyjnych regionów przygranicznych w Europie Środkowej”.
Europejski Szczyt Regionów i Miast to spotkanie przedstawicieli samorządów lokalnych organizowane co dwa lata przez Europejski Komitet Regionów w celu omówienia przyszłych wyzwań stojących przed Unią Europejską. W tym roku szczyt ma na celu zwiększenie wpływu i zasięgu konferencji w sprawie przyszłości Europy. Jak podkreślają organizatorzy - „Głosy regionów i miast muszą być słyszane i wysłuchane, ponieważ są one kluczowymi uczestnikami projektu europejskiego i odgrywają zasadniczą rolę w umieszczaniu obywateli w sercu Europy”.
Autor tekstu: Aleksandra Gorzelak -Nieduży, Daniel Kozik
Autor zrzutów ekranu: Aleksandra Gorzelak - Nieduży
Biuro Prasowe UMWP
